Wielu badaczy zauważa, że osoby ze spektrum autyzmu mają naturalną łatwość w posługiwaniu się komputerami (Ward i Meyer, 1999). Dotyczy to zarówno obsługi technologii komputerowej, jak i porozumiewania się z innymi ludźmi za jej pomocą.
Tony Attwood stwierdził, że “komputery są logiczne, przewidywalne i nie mają tendencji do zmiany nastrojów” (Attwood, 2007, za: Rynkiewicz, 2011). Z kolei Temple Grandin, wybitna zootechniczka i działaczka ze spektrum autyzmu, postuluje: “Połowa Doliny Krzemowej ma łagodny autyzm, tylko unikają testów” (Davenport, 2014, „Temple Grandin: ‘Half of Silicon Valley’s got mild autism’”, akapit 5). Przytoczone cytaty pokazują, że osoby z ASD nierzadko i nie bez powodu kojarzone są z wysokimi technologiami. Liczne badania zwracają uwagę na wiele złożonych czynników, które sprawiają, że środowisko wirtualne jest szczególnie atrakcyjne i przydatne dla osób ze spektrum autyzmu.
Czynnik, który wysuwa się na pierwszy plan w omawianiu technologii komputerowych, to element wizualny. Według Temple Grandin (2006) osoby autystyczne myślą głównie obrazami, a ich sposób rozumowania podobny jest do wyszukiwarki obrazów Google. Teoria słabej centralnej koherencji mówi, że osoby z ASD mają większą niż przeciętne osoby zdolność do spostrzegania szczegółów, lecz trudniej im dostrzec ogólny obraz (Happé, F., Frith, U., 2006, za: Wojaczek, Płatos, Lipnicka, Okruszek, 2015.). Teoria ta tłumaczy trudności osób autystycznych z generalizowaniem nabytej wiedzy, na przykład dotyczącej procesów społecznych, ale zwraca także uwagę na zdolność tych osób do postrzegania szczegółów, które inaczej mogłyby zostać przeoczone. Interesujące, choć do tej pory słabo zbadane, mogłyby być implikacje zastosowania wniosków z tej teorii w grze Minecraft, która wymaga zarówno intensywnego myślenia lokalnego (wszystko w grze tworzy się z pojedynczych bloków), jak i globalnego (wymaganego do stworzenia projektu ze wspomnianych bloków), a także skutecznego łączenia obu elementów.
Badania pokazują, że osoby autystyczne wolą treści wizualne od semantycznych (Sahyoun, 2009). Warto też wspomnieć o bardzo dobrych efektach, które otrzymano, prezentując osobom ze spektrum autyzmu materiał za pomocą metody video modelingu. Metoda ta polega na pokazywaniu nagrania z modelem prezentującym konkretną umiejętność (na przykład z zakresu czynności samoobsługowych lub zachowań społecznych), a następnie trenowania zaobserwowanej czynności. Badania pokazują, że zastosowanie video modelingu przynosi lepsze efekty niż trening in vivo (Charlop-Christy, Daneshvar, 2003).
Mówiąc o wizualnym aspekcie używania komputerów, warto przyjrzeć się szerzej sensorycznemu aspektowi nowych technologii. Zaburzenia sensoryczne występują u około 70-80% osób ze spektrum autyzmu (Ornitz, Guthrie, Farley, 1977, za: Rynkiewicz, 2011). Ważną cechą charakterystyczną tych zaburzeń jest to, że są bardzo zróżnicowane, a ich postać zależy od konkretnego przypadku, wobec czego jedna osoba z ASD może być bardzo wrażliwa na dźwięki, za to zupełnie nie będą przeszkadzać jej jaskrawe kolory, a druga może doświadczać zupełnie przeciwnych trudności. Wysokie technologie pozwalają na niemal nieograniczoną moderację doznaniami sensorycznymi, dzięki czemu można dopasować je do potrzeb i możliwości każdej osoby ze spektrum autyzmu. Osoby z ASD bardzo często mają problemy z przebodźcowaniem – hipoteza słabej centralnej koherencji zakłada, że ich systemy przetwarzania informacji traktują wszystkie wiadomości jako informacje jednakowo ważne, przez co bardzo łatwo doprowadzić do przeciążenia systemu (Frith, 2008). Urządzenia elektroniczne pozwalają osobom ze spektrum kontrolować przepływ informacji, zwiększać go lub zmniejszać zależnie od potrzeb, czego nie może im zaoferować realny świat (Rynkiewicz, 2011). Również tempo pracy lub interakcji społecznej można dowolnie dostosowywać do potrzeb konkretnej osoby.
Niezwykle ważnym aspektem używania nowych technologii przez osoby ze spektrum autyzmu jest obszar interakcji społecznych, a także sposób, w jaki urządzenia elektroniczne modyfikują te interakcje. Komunikacja bezpośrednia sprawia wiele trudności osobom z ASD. Między innymi zawiera bardzo dużo sygnałów niewerbalnych, trudnych do odczytania dla osób ze spektrum, które eliminuje komputerowo wspomagana komunikacja (CMC, computer-mediated communication). Przyjmuje ona takie formy jak chaty i komunikatory internetowe, poczta elektroniczna (e-mail), blogi i inne wiadomości tekstowe. Korzystanie z CMC umożliwia “oczyszczenie” komunikacji z kłopotliwych elementów, przy równoczesnym zachowaniu najważniejszego, czyli możliwości interakcji z drugim człowiekiem. Zmniejsza to poziom lęku osób z ASD podczas komunikacji, w stosunku do komunikacji bezpośredniej i umożliwia skuteczniejszą komunikację (Wojaczek i in., 2015).
Jak zostało to już wspomniane, osoby ze spektrum autyzmu często przejawiają naturalną zdolność i zainteresowanie wysokimi technologiami. Urządzenia elektroniczne, a w szczególności informatyka, nierzadko wchodzą w zakres szczególnych zainteresowań i aktywności, charakteryzujących osoby z ASD. Hobby i zainteresowania to doskonała płaszczyzna do nawiązywania relacji, przy czym dodatkowo zajmowanie się ulubionymi aktywnościami może przyczynić się do relaksacji i dobrego samopoczucia osoby ze spektrum (Rynkiewicz, 2011). Wszystkie te elementy sprawiają, że świat wirtualny jawi się jako obdarzone ogromnym potencjałem narzędzie do nawiązywania relacji i treningu umiejętności społecznych.
Pisząc o licznych korzyściach wynikających z korzystania z nowych technologii, należy równocześnie pamiętać o zagrożeniach. Dzieci ze spektrum autyzmu spędzają średnio 4,5 godziny dziennie przy komputerach i telewizorach (62% ich czasu wolnego), czyli dwukrotnie więcej, niż ich neurotypowe rodzeństwo (Mazurek i Wenstrup, 2013). Silne fiksacje, które mogą występować w zaburzeniach ze spektrum autyzmu, mogą również wiązać się z wyższym ryzykiem uzależnienia (Paulus i in., 2019). Paulus w swoich badaniach stwierdził, że chłopcy z ASD chętniej grali w gry komputerowe i wykazywali wyższy poziom uzależnienia od gier (GD – gaming disorder) niż ich rówieśnicy bez zaburzeń. Równocześnie badacz podkreśla pewną trudność w diagnozie GD u osób z ASD, właśnie ze względu na niejasną granicę między zachowaniem patologicznym, które należy poddać leczeniu, a silnym zainteresowaniem światem wirtualnym, które może być przydatne w terapii u osób ze spektrum autyzmu.
Innym rodzajem zagrożenia, o którym należy pamiętać, mówiąc o świecie wirtualnym, są zagrożenia ze strony społeczności. Osoba z ASD, w szczególności dziecko lub nastolatek, może być wyjątkowo narażona na niezrozumienie i wyśmiewanie ze strony innych użytkowników (Ringland, 2019). Ponadto dzieci i młodzież ze spektrum autyzmu, ze względu na większą łatwowierność i wrażliwość (Attwood, 2007), mogą być szczególnie narażone na nieodpowiednie treści dostępne w internecie, kontakt z cyberprzestępcami i inne.
